2023-жылдын 20-январында “Ала-Арча” мамлекеттик резиденциясында өлкөнүн Министрлер Кабинетинин төрагасы Акылбек Жапаров, Президенттин облустардагы толук укуктуу өкүлдөрүнүн ккатышуусунда КР экономика жана коммерция министри Данияр Амангелдиев 2022-жылы Кыргыз Республикасынын бардык аймагы боюнча 100 өнөр жай ишканасын реанимациялоо жана ишке киргизүү багытында министрликтин жүргүзгөн иштери тууралуу  баяндады.

Министр белгилегендей, бул тапшырманын алкагында төмөндөгүлөр зарыл болгон: кеңейтүү үчүн каржылоого муктаж потенциалдуу өнөр жай ишканаларын табуу жана өнүктүрүү институттарынан насыяларды алуу жана жылдыруу үчүн сапаттуу бизнес долбоорлорду даярдоо боюнча мындан аркы иштерди камсыз кылуу. 

Экономиканы калыбына келтирүү жана өнүктүрүү, ошондой эле ИДПны көбөйтүү максатында министрлик тиешелүү иштерди баштады,- деди министр.

Анын айтымында, республиканын бардык аймактарында өнөр жай ишканаларын ишке киргизүүнүн негизги принциптери болуп булар эсептелет:

– келечектүү улуттук долбоорлорду колдоо;

– өнөр жай ишканаларынын иштеп жаткан кубаттуулуктарын кеңейтүү;

– улуттук долбоорлор боюнча мамлекеттик административдик жана жөнгө салуу жол-жоболорун жөнөкөйлөтүү;

– долбоорлорду кароонун жана чечимдерди кабыл алуунун натыйжалуулугу;

– салык базасын кеңейтүү, салык төлөмдөрүн көбөйтүү.

Бизнес-долбоорлорду ишке ашырууда мамлекеттик жардам көрсөтүү максатында:

- 2,0 млрд сом уставдык капиталы менен Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик өнүктүрүү банкы түзүлдү;

- Кыргыз Республикасында артыкчылыктуу инвестициялык долбоорлорду ишке ашыруу боюнча рекомендацияларды жана сунуштарды иштеп чыгууну жана даярдоону, ошондой эле аларды комплекстүү өнүктүрүү боюнча чараларды камсыз кылуучу консультациялык-кеңеш берүүчү орган болуп саналган Кыргыз Республикасынын өнүктүрүү институттарынын Координациялык кеңеши түзүлдү. колдоо жана жылдыруу;

- Координациялык кеңештин жумушчу органы катары, ошондой эле бизнес-долбоорлорду даярдоо, талдоо жана чогултуу үчүн Кыргыз Республикасынын Экономика жана коммерция министрлигинин алдында долбоордук кеңсе ишке киргизилген;

- экономиканын субъекттери мамлекеттен кепилдик бере башташты, бул ата мекендик субъекттерге мамлекеттен кепилдик аркылуу күрөөнүн жетишпеген бөлүгү үчүн коммерциялык банктардан каржылоону алууга мүмкүндүк берет.

Ошол эле учурда алар бүгүнкү күндө Орус-Кыргыз өнүктүрүү фонду, өзбек-кыргыз өнүктүрүү фонду, Венгрия-кыргыз өнүктүрүү фонду катары активдүү иштеп жатышат.

Ишкерлерге колдоо көрсөтүү максатында министрлик тарабынан 20 даана көлөмдөгү бизнес-долбоорлордун шаблондору иштелип чыгып, министрликтин расмий сайтына жайгаштырылган.

Бизнес-долбоорлордун шаблондору - бул инструменттердин бири, алар аркылуу ишкерлер өздөрүнүн бизнес-долбоорлорун иштеп чыгып, өз бизнесин түзүү же кеңейтүү үчүн Кыргыз Республикасынын өнүктүрүү институттарынан инвестицияларды же каржылоону тарта алышат.

Документтердин пакетине бизнес-долбоордун шаблону, финансылык моделдин шаблону, ошондой эле финансылык моделдин шаблону боюнча нускама камтылган, аны министрликтин расмий сайтынан https://mineconom.gov.kg/ru/direct дарегинен көчүрүп алса болот. /бизнес_долбоорунун_шалыптары_ишкерлер үчүн.

Мисалы: Форель фермасы долбоорунун бизнес-планынын шаблону;

Наабайкана долбоору үчүн бизнес-план шаблону;

Apple Orchard долбоору үчүн бизнес-план шаблону, ж.б.

Алсак, өнөр жай ишканаларын ишке киргизүү боюнча иштерди улантууда финансылык жардамга муктаж болгон өнөр жай ишканаларын аныктоо максатында Мамлекеттик салык кызматынын, Улуттук статистикалык комитеттин, .  өнүктүрүү фонддору, мамлекеттик коммерциялык банктардын маалыматтарынын негизинде Кыргыз Республикасынын 2058 ишканасынын тизмеси түзүлдү. Бул тизме Кыргыз Республикасынын Президентинин Иш башкармасынын буйругу менен өлкөнүн Президентинин бардык ыйгарым укуктуу өкүлчүлүктөрүнө жана Ош жана Бишкек шаарларынын мэрияларына ишкананын паспортторун толтуруу үчүн жөнөтүлгөн.

Паспорт төмөнкү маалыматтарды камтыйт:

- акыркы 3 жылдагы негизги көрсөткүчтөр (сом менен);

- жеткиликтүү бардык активдер;

- болгон карыздар;

- каржылоонун керектүү көлөмү ж.б.

Белгилей кетсек, 2058 ишкананын тизмесинен КР Президентинин ыйгарым укуктуу өкүлчүлүктөрү жана Ош жана Бишкек шаарларынын мэриялары 493 гана ишкананын паспортун толтурган, тизме министрлиги тарабынан жөнөтүлгөн номер же жалпысынан 23% гана түзөт. 

Региондор боюнча ишканалардын толтурулган паспорттору алынган: Ысык-Көл облусу боюнча. - 111; Жалал-Абад областы - 33; Талас району - 27; Нарын областы - 29; Ош областы - 21; Бишкек шаарынын мэриясы - 207; Ош шаарынын мэриясы - 9, Чүй облусу. - 56.

Бул паспорттор өнүктүрүү фонддорунун жана инвесторлордун аларды андан ары каржылоо үчүн финансылык талаптарын аныктоо үчүн зарыл.

Министр жалпысынан 493 ишкананын паспортунун ичинен төмөнкүлөргө токтолду:

90 компания муниципалдык жана мамлекеттик ишканалар, ошондой эле 100% мамлекеттин менчигинде турган ири ААК каржылоого муктаж эмес холдингдер болуп саналат. Мисалы, «ТНК Дастан» ААК, «Улуттук электр станциялары» ААК жана «Кыргыз Алтын» ААК сыяктуу уюмдардын паспортторунда ишканалардын 364 паспортуна ылайык, талап кылынган каржылоо көлөмү жана компаниянын учурдагы финансылык абалы жөнүндө маалымат жок;

муну менен катар компаниялардын өсүү перспективалары жана талап кылынган мамлекеттик колдоо жөнүндө маалымат жок;

айрым ишканаларда  бенефициарлары чагылдырылган эмес.

Министр ошондой эле Кыргыз Республикасынын Президентинин ыйгарым укуктуу өкүлчүлүктөрүнүн төмөнкү багыттар боюнча ишин белгиледи:

- өнөр жай тармагындагы бизнес-долбоорлордун начар иштелип чыккан тизмелери алынган;

- өнөр жай ишканалары менен аларга мүмкүн болгон мамлекеттик жардам көрсөтүү маселелерин жеринде атайын иштеп чыгышкан эмес;

- потенциалдуу долбоорлорду тандоо үчүн Кыргыз Республикасынын Экономика жана коммерция министрлиги тарабынан иштелип чыккан ишкананын паспорттук бланктарын сапаттуу жана толук толтурууну камсыз кылган эмес;

— республиканын Министрлер Кабинетинин жетекчилигинин буйругуна формалдуу жана жоопкерчиликсиз мамиле жасалган.

Ушуга байланыштуу министр жогоруда аталган маселе боюнча Кыргыз Республикасынын Президентинин облустардагы ыйгарым укуктуу өкүлчүлүктөрүнүн ишин канааттандырарлык эмес деп табууну жана Кыргыз Республикасынын өнүктүрүү институттарынын Координациялык кеңешинин отурумдарында Өлкөнүн Президентинин аймактардагы ыйгарым укуктуу өкүлчүлүктөрү ишканалардын тандалып алынган потенциалдуу долбоорлорун сунуштайт жана аларды ишке ашырууну өнүктүрүү үчүн мекемелерден каржылоо үчүн коргошот.

Жыйынтыгында министр белгилегендей, ыйгарым укуктуу ишканалар менен иштөө күтүлгөн натыйжаны бербегендигин эске алып, быйылкы жылы 100 өнөр жай ишканасын ишке киргизүүгө багытталган иштерди активдештирүү максатында келечектүү экономикалык долбоорлордун улуттук программасын ишке киргизүүнү сунуштайбыз.

Бул үчүн биз ылайыктуу деп эсептейбиз:

- келечектүү экономикалык долбоорлордун улуттук программасын бекитет;

- бүткүл өлкө боюнча потенциалдуу өнөр жай долбоорлорунун жыйнагын жарыялоо;

- бизнес-долбоорлорду чогултуу, ошондой эле процессти кароо жана башкаруу эрежелерин бекитет;

- 100 өнөр жай ишканасын ишке ашырууга Кыргыз жана Республикасынын бардык мамлекеттик органдарын тартууга;

- ишке ашырылып жаткан ар бир долбоорду көзөмөлдөөнү Кыргыз Республикасынын Президентинин Администрациясынын жана мамлекеттик органдардын жана жетекчилерине жүктөсүн.

Ошону менен бирге улуттук долбоорлор төмөнкү артыкчылыктуу багыттар боюнча ишке ашырылышы керек деп эсептейбиз:

- энергетика;

- фармацевтикалык өндүрүш;

- өнөр жай жана кайра иштетүү;

- тигүү жана текстиль өнөр жайы;

- айыл чарба продукциясын кайра иштетүү;

- туризм;

- курулуш материалдарын өндүрүү;

- жашыл технология;

- азык-түлүк коопсуздугун камсыз кылуу;

- импортту алмаштыруу.