Эмне үчүн Кыргыз Республикасы рейтингде өзүнүн позициясын өзгөрттү?
Дүйнөлүк банктын акыркы маалыматтарына ылайык, Кыргыз Республикасы бизнес жүргүзүүнүн жеңил индексинде дүйнө боюнча 190-орун алган, Дүйнөлүк Банктын эксперттеринин методологиясынын өзгөрүүсүнө жана маалыматтарды кайра кароого байланыштуу 10 позицияны жоготкон.
Ошол эле учурда жаңы методологияга ылайык Кыргыз Республикасында бизнес жүргүзүүнүн жеңилдигинин көрсөткүчү өткөн жылдагы отчетто 65.4-100дөн баштап “Бизнес жүргүзүү-2020” отчетунда 67.8 чейин көбөйгөн, бул жаңы отчет боюнча Кыргыз Республикасында бизнести жүргүзүү шарттары жакшыргандыгын көрсөтөт.
2018/19-жылдардын аралыгында Кыргыз Республикасынын төмөнкү 3 облусунда реформалар жүргүзүлгөн:
“Салык салуу” индикатору боюнча Кыргыз Республикасы 33 позицияга көтөрүлүп, 117-орунду ээлейт. Бул биринчи кезекте отчеттуулук жана салык төлөөнү жөнөкөйлөтүү менен байланыштуу.
“Насыяларды алуу” индикатору боюнча Кыргыз Республикасы 17 позицияга жогору көтөрүлгөн жана 15-орунду ээледи. Бул оң жылыштар насыялык бюролордун иштөө системасын жакшыртуу менен байланыштуу.
“Энергия менен жабдуу системасына кошулуу” индикатору боюнча Кыргыз Республикасы 21 позицияга жогору көтөрүлүп, 143-орунду ээлеген. Бул биринчи кезекте инфраструктураны өчүрүү жана жогорулатуу боюнча көзөмөлдү күчөтүү менен байланыштуу.
Ошону менен бирге, “Курууга уруксат алуу” жана “Миноритардык инвесторлорду коргоо” индикаторлорунун рейтингинин жаңы методологиясына ылайык экендигин белгилей кетүү зарыл, 61 жана 90 позицияга төмөндөтүлдү, бул жалпы рейтингге олуттуу таасирин тийгизди.
Төмөндө 2017, 2018 жана 2019-жылдарга “Курууга уруксат алуу” жана “Миноритардык инвесторлорду коргоо” индикаторунун көрсөткүчтөрү боюнча маалыматтар келтирилген. Белгилей кетүүчү нерсе, рейтингдин аталышында ар дайым 1 жыл кошулат, мисалы, бул жылы рейтинг “Бизнес жүргүзүү 2020” деп аталат. Бул рейтинг келерки жылы Бизнестин жеңилдиги менен өлчөнөт дегенди билдирет.
1-таблица. “Курулушка уруксат алуу” индикатору боюнча маалымат
“Турак жайларды курууга уруксаттарды алуу” | “Бизнес жүргүзүү-2020” 90-орун | “Бизнес жүргүзүү-2019” 29-орун | “Бизнес жүргүзүү-2018” 31-орун |
Көрсөткүч | 69.0 | 77.10 | 76.78 |
Жол-жоболор (саны) | 17 | 11 | 11 |
Мөөнөтү (күндөр менен) | 167 | 142 | 142 |
Товардын наркы (товардык кампанын наркынан % менен) | 1.7 | 1.5 | 1.7 |
Курулуштагы контролдун сапатынын индекси (0-15) | 11 | 11 | 11 |
Жогорку таблицадан көрүп тургандай, Кыргыз Республикасы курулушка уруксат алуу жол-жоболору 2018-жылы 11ден 2019-жылы 17 чейин көбөйгөн, бул 77.1ден 69.0га чейин алдыңкы чектин көрсөткүчүн бир кыйла начарлаткан, башкача айтканда Кыргыз Республикасы бул индикатордун глобалдык рейтингине олуттуу таасирин тийгизген, 8.1 баллды жоготкон.
2-таблица. “Миноритардык инвесторлорду коргоо” индикатору боюнча маалымат
“Миноритардык инвесторлорду коргоо” | “Бизнес жүргүзүү-2020” 128-орун | “Бизнес жүргүзүү-2019” 38-орун | “Бизнес жүргүзүү-2018” 51-орун |
Көрсөткүч | 40 | 66.67 | 61.67 |
Маалыматты ачыкка чыгаруу деңгээлинин индекси (0-10) | 7 | 7 | 7 |
Директордун жоопкерчилик индекси (0-10) | 5 | 5 | 5 |
Жетекчилердин юридикалык жоопкерчилигинин индекси (0-10) | 8 | 8 | 8 |
Акционерлердин укуктарынын индекси (0-6) | 0 | 5 | 4 |
Башкаруу структурасын өнүктүрүү индекси (0-7) | 0 | 8 | 6 |
Корпоративдик ачыктык индекси (0-7) | 0 | 7 | 7 |
“Миноритардык инвесторлорду коргоо” индикаторуна карата төмөнкүлөрдү белгилейбиз. Жогоруда көрсөтүлгөн таблицага ылайык Кыргыз Республикасы “Акционерлердин укуктарынын индекси”, “Башкаруу түзүмүн өнүктүрүү индекси” жана “Корпоративдик ачык-айкындуулук индекси” үч субиндикаторлор боюнча нөл балл алган, ал өткөн жылдагы отчеттордо Дүйнөлүк банктын эксперттери тарабынан жогору бааланган.
КР Өкмөтү тарабынан жүргүзүлгөн иштер
Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2019-жылдын 28-июнунда № 241 буйругу менен Дүйнөлүк банктын “Бизнес жүргүзүү” рейтингинде Кыргыз Республикасынын позициясын жакшыртуу боюнча 2019-2020-жылдарга карата Иш-чаралар планы бекитилген. КР Экономика министрлиги тарабынан иштелип чыккан План рейтингдин бардык 10 индикаторлорун, атап айтканда өзгөчө күч-аракеттер “Электр тармактарына кошулуу”, “Салык салуу” жана “Контракттардын аткарылышын камсыз кылуу” сыяктуу рейтингтин эң начар индикаторлоруна багытталган.
2018-2019-жылдардагы 10 индикатор боюнча “Бизнести жүргүзүү” рейтингиндеги Кыргыз Республикасынын позициясынын салыштырмалуу анализи
№ | Көрсөткүчтөр | Отчет 2020 | Отчет 2019 | Өзгөртүү +/- | Алдыңкы саптан чыгуунун көрсөткүчү |
1 | Ишкананы каттоо | 42 | 35 | -7 | - |
2 | Курулушка уруксат алуу | 90 | 29 | -61 | +0.1 |
3 | Энергия менен жабдуу системасына кошулуу | 143 | 164 | +21 | +3.2 |
4 | Менчикти каттоо | 7 | 8 | +1 | - |
5 | Насыяларды алуу | 15 | 32 | +17 | +5.00 |
6 | Миноритардык инвесторлорду коргоо | 128 | 38 | -90 | - |
7 | Салык салуу | 117 | 150 | +33 | +15.7 |
8 | Эл аралык соода | 89 | 70 | -19 | - |
9 | Контракттардын аткарылышын камсыздоо | 134 | 131 | -3 | - |
10 | Төлөөгө жөндөмсүздүктү чечүү | 78 | 82 | +4 | +0.1 |
11 | Жалпы рейтинги | 80 | 70 | -10 | 67.8 |
“Бизнес жүргүзүү” рейтинги жөнүндө
“Бизнес жүргүзүү” рейтинги ишкердикти жөнгө салуучу ченемдик-укуктук актыларга объективдүү баа берүүгө жана өлкөлөрдө, ошондой эле айрым шаарларда субнуттук жана региондук деңгээлдерде алардын сакталышын камсыз кылууга мүмкүндүк берет.
Бул рейтинг Дүйнөлүк банк тарабынан түзүлөт. Биринчи “Бизнес жүргүзүү” отчету 2003-жылы жарыяланган.
“Бизнес жүргүзүү” рейтингинин кандай методологиясы?
Ар бир өлкөгө бизнести жүргүзүү шарттарынын жагымдуу рейтингинде тиешелүү позиция ыйгарылат. Рейтингде өлкөнүн жогору болушу, ишкана ачуу жана иштетүү үчүн ишкердик чөйрөсү да жагымдуу. Ар бир өлкөнүн позициясы биргелешкен баалоону тартипке келтирүү аркылуу аныкталат, ал он багыт боюнча алдыңкы чектен алыстыгын көрсөтүү боюнча тигил же бул өлкө тарабынан алынат. Багыттардын ар бири индикатор үчүн бирдей мааниге ээ болгон бир нече көрсөткүчтөрдөн турат (тиркелет).
Кайсы убакыт рейтингин өлчөйт?
“Бизнес жүргүзүү – 2020” отчету (мындан ары – Отчет) 07/2018-06/2019-жылдар үчүн баа берет (2018 – жылдын экинчи жарымы-2019-жылдын биринчи жарымы).
“Бизнес жүргүзүү” рейтингинин методологиясы
№ | Индикаторлор | Баалоонун негизги көрсөткүчтөрү |
Ишкананы каттоо | - жол-жоболордун саны; - ишкананы каттоо үчүн мөөнөттөр жана сарптоолор; - уставдык капиталдын минималдуу өлчөмү. | |
Курулушка уруксат алуу | - жол-жоболор, жол-жоболордун мөөнөтү жана наркы; - курулуш контролунун сапатынын индекси (курулушту ченемдик жөнгө салуунун, сапатты контролдоо жана коопсуздук механизмдеринин сапаты, юридикалык жоопкерчиликти жана камсыздандырууну жөнгө салуу системасы, кесиптик квалификациясынын деңгээлине карата талаптар); | |
Энергия менен жабдуу системасына кошулуу | жол-жоболордун өтүү мөөнөтү (уруксат алуу, кабелди төшөө, ар кандай инспекциялар менен макулдашуу); - наркы (калктын жан башына түшкөн кирешенин пайыздары); - электр менен жабдуунун ишенимдүүлүгү жана тарифтердин ачык-айкындыгы. | |
Менчикти каттоо | - кыймылсыз мүлктү сатып алуу жана менчик укугун өткөрүп берүү боюнча жол-жоболор; - жер ресурстарын башкаруу системасынын сапаты (жер ресурстарын башкаруу системасынын ишенимдүүлүгү, жер ресурстарын башкаруу системасынын ачык-айкындуулугу, жер ресурстарын башкаруу системасын камтуу, укуктук талаш-тартыштарды чечүү жана менчик укугуна бирдей жеткиликтүүлүк). | |
Насыяларды алуу | - камсыз кылынган бүтүмдөр боюнча зайымчылардын жана насыя берүүчүлөрдүн мыйзамдуу укуктары (күрөөлүк камсыздоо жана кудуретсиздик (банкроттук) жөнүндө мыйзамдардын алкагында зайымдарды берүү; - насыялык маалымат алмашуу (насыялык маалыматтын камтылышы, көлөмү жана жеткиликтүүлүгү, аны насыялык отчет кызматын көрсөтүүчүлөр аркылуу алууга болот (насыялык бюро же насыялык реестрлер сыяктуу). | |
Миноритардык инвесторлорду коргоо | - көрсөткүчтөрдүн бир тобу менен кызыкчылыкты пайда кылган учурда миноритардык акционерлердин коргоо даражасы жана башка көрсөткүчтөрдү пайдалануу менен корпоративдик башкаруудагы инвесторлордун укуктары. | |
Салык салуу | - төлөмдөрдүн саны, төлөө убактысы; - салыктын ставкасы; - отчет бергенден жана салык төлөгөндөн кийин жол-жоболордун индекси. | |
Эл аралык соода | - товарларды экспорттоону жана импорттоону уюштурууга жана камсыздоого убактылуу жана финансылык чыгымдар (документтерди тариздөөгө талаптардын сакталышы, чек аралык жана бажылык контролдоо талаптарын сактоо, товарларды өлкө ичинде ташуу). | |
Контракттардын аткарылышын камсыздоо | - мөөнөтү (күндөрү): документтерди берүү жана тейлөө, ишти угуу жана соттун чечимин чыгаруу, соттун чечимин аткаруу; -сот өндүрүшүнүн сапаты;; - сот системасынын жана сот системасынын түзүмүнүн индекси, сот иштерин кароонун натыйжалуулугу, автоматташтыруу деңгээлинин индекси. | |
Төлөөгө жөндөмсүздүктү чечүү | - каражаттарды кайтаруу коэффициенти; - мөөнөтү, наркы; - процесстин акыркы жыйынтыгы; - ченемдик укуктук базанын натыйжалуулугу. |