2023-жылдын 22-октябрында Бишкек шаарында Кыргыз Республикасынын Электрондук коммерция Ассоциациясы жана Кыргыз Республикасынын Экономика жана Коммерция министрлиги тарабынан башкы өнөктөштүн - санариптик төлөмдөр индустриясынын дүйнөлүк лидери, Visa, Финляндия өкмөтү тарабынан каржыланган ПРООНдун "Борбор Азияда сооданы өнүктүрүү" долбоору колдоосу менен уюштурулган Электрондук коммерция боюнча E-Commerce EXPO 2023 форуму болуп өттү.
Куттуктоо сөзүндө КР Экономика жана коммерция министринин орун басары Назарбек Малаев Кыргыз Республикасы инновациялык логистиканы өнүктүрүү шартында Борбордук Азия өлкөлөрү үчүн логистиканын жана электрондук коммерциянын борбору болууга мүмкүнчүлүгү бар экенин белгиледи.
«Биз өлкөнү Борбордук Азиянын санариптик хабы катары көрсөтүүгө умтулабыз жана саясат жана жөнгө салуу көз карашынан алганда, биз олуттуу прогресске жетиштик». Ошентип, Кыргыз Республикасынын Экономика жана коммерция министрлиги мамлекеттик жөнгө салууну оптималдаштыруу, институционалдык чөйрөнүн сапатын жакшыртуу жана Кыргыз Республикасында электрондук коммерцияны өнүктүрүү үчүн жагымдуу шарттарды түзүү боюнча жигердүү иш алып барууда,- деп баса белгиледи ал.
Министрдин орун басары электрондук коммерция тездик менен өнүгүп жатканын жана бул тармактын толук кандуу өнүгүүсү интернет-дүкөндөрдү жана кызматтарды сатуу жана көрсөтүү үчүн онлайн компанияларды түзүү гана эмес, өзүнүн мыйзамдары жана эрежелер бул татаал процесс экенин билдирди. Заманбап экономика электрондук соода менен тыгыз байланышта. Бизнестин ар кандай түрлөрүн электрондук коммерцияны камтуу чөйрөсүнүн тынымсыз кеңейиши жана анын тынымсыз өсүп жаткан көлөмү дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрү, анын ичинде Кыргыз Республикасы үчүн нормага айланып баратат.
Ошондой эле, электрондук коммерция өлкөнүн санариптик экономикасынын өсүшүнүн негизги кыймылдаткычы болуп саналат, ошондуктан Кыргыз Республикасы үчүн электрондук коммерциянын чектерин белгилеп, бул рынокко аналитикалык баа берүү үчүн параметрлерди аныктоо зарыл.
Акыркы жылдары электрондук коммерцияда жана электрондук бизнесте активдүүлүктүн тездеши байкалды. Бул сектор Кыргыз Республикасында кеңири жайыла элек болсо да, ал жигердүү ишкердик базанын, салыштырмалуу ишенимдүү интернет тармагынын жана санариптик соода боюнча күчтүү мамлекеттик-жеке диалогдун аркасында тездик менен өсүп жатат. Мисалы, 2023-жылдын январь-август айларында Wildberries соода аянтчасында Кыргыз Республикасынан жөнөтүүчүлөрдүн жалпы саны – 5275, жеке ишкерлер – 4882, юридикалык жактар – 393 түздү. Ал эми 2023-жылы январь-август айларында сатылган товарлардын жалпы саны 2 885 627 жетет. 2023-жылга экспорт – 2,6 млрд сом (2,8 млрд рубль). Жалпы активдүү сатуучулар – 11 890.
Кыргыз Республикасында туруктуу электрондук коммерцияны өнүктүрүүнүн маанилүү көйгөйлөрүнүн бири - бул онлайн режиминде сатылып алынган товарлардын сапаты төмөн болушу мүмкүн жана кызмат көрсөтүүлөр жеке сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүдө жакшыраак болот деген пикир эсептелет. Бирок, акыркы жылдары мобилдик төлөм системаларында жана колдонмого негизделген коммерциялык платформаларда жергиликтүү деңгээлде олуттуу жылыштар болду. Бир нече жыл мурункуга караганда азыр онлайн дүкөндөр көбүрөөк болуп, Интернет аркылуу жеткиликтүү коммерциялык кызматтардын спектри кыйла кеңейди. Ошол эле учурда биз үчүн керектөөчүлөрдүн финансылык институттарга жана мобилдик төлөм системаларына ишенимин жогорулатуу абдан маанилүү жана бул жаатта да тиешелүү иштер жүргүзүлүүдө.
Электрондук коммерция өлкөлөр үчүн эл аралык соодада атаандаштык артыкчылыктарга ээ болуу жана глобалдык мейкиндикте улуттук экономиканын мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүү мүмкүнчүлүгү катары дүйнө жүзүндө таанылгандыктан, мамлекеттик стратегиялардын алкагында электрондук коммерцияны дүйнөнүн дээрлик бардык экономикалары стимулдаштыруунун зарылдыгын белгилешти. Өлкөнүн атаандаштыкка жөндөмдүүлүгү өндүрүштүк потенциал жана технологиялык өнүгүүлөр менен гана эмес, электрондук коммерциянын инфраструктурасынын өнүгүшү менен да аныкталат.
Атап айтканда, “Электрондук коммерция жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамы жана Кыргыз Республикасынын Салык кодекси жаңы редакцияда кабыл алынып, ал “Электрондук коммерция чөйрөсүндөгү ишмердикке салык” деген жаңы глава менен толукталган. салык ставкасы жеңилдетилген режимде белгиленет. 2023-2026-жылдарга Кыргыз Республикасында электрондук сооданы колдоо жана өнүктүрүү программасы жана аны ишке ашыруу боюнча иш-чаралар планы кабыл алынды. Бул Программанын негизги максаты - мамлекеттик жөнгө салууну оптималдаштырууга, институционалдык чөйрөнүн сапатын жакшыртууга жана Кыргыз Республикасында электрондук коммерцияны өнүктүрүү үчүн жагымдуу шарттарды түзүүгө багытталууга тийиш болгон реформаларды, чараларды жана аракеттерди жүргүзүү.
Соңунда министрдин орун басары кайраттуу жана актуалдуу демилгелерди ишке ашыруу, ошондой эле Кыргыз Республикасындагы электрондук коммерцияны өнүктүрүүнүн негизги аспектилерин талкуулоого уникалдуу мүмкүнчүлүк түзүп бергендиги үчүн форумдун бардык өнөктөштөрүнө ыраазычылык билдирди.
Соңунда министрдин орун басары кайраттуу жана актуалдуу демилгелерди ишке ашыруу, ошондой эле Кыргыз Республикасындагы электрондук коммерцияны өнүктүрүүнүн негизги аспектилерин талкуулоого уникалдуу мүмкүнчүлүк түзүп бергендиги үчүн форумдун бардык өнөктөштөрүнө ыраазычылык билдирди.
Форумда Visa, OZON, Alibaba ж.б. сыяктуу ири компаниялардын өкүлдөрү, ошондой эле төмөнкү негизги темалар боюнча өз тажрыйбасы жана билими менен бөлүшүшкөн башка эксперттер да сөз сүйлөштү:
- Маркетплейстер.
- Финансылык төлөмдөр.
- Транспорттук логистика.
- Инфраструктура.
- Эл аралык платформаларда соода жүргүзүү тажрыйбасы.
Маалымат иретинде:
Программанын артыкчылыктарын ишке ашыруу үчүн төмөнкү милдеттер чечилет:
-электрондук коммерция чөйрөсүндөгү мыйзамдарды оптималдаштыруу;
- мыйзамдарды ЕАЭБ талаптарына шайкеш келтирүүнү талап кылган конкреттүү көйгөйлөрдү четтетүү;
-электрондук коммерциянын катышуучулары үчүн тоскоолдуктарды минималдаштыруу;
-электрондук коммерция паркын түзүү;
- чек ара аймактарында жайгашкан товарлар үчүн бажы кампаларын түзүү;
- мамлекеттик органдар менен тышкы экономикалык иштин катышуучуларынын ортосунда “Бирдиктүү терезе” принцибинин негизинде электрондук өз ара аракеттенүү үчүн шарттарды түзүү;
-интернет платформасын түзүү;
- санариптик ишкердикти өнүктүрүү жана колдоо боюнча региондук борборлорду түзүү;
- электрондук коммерция чөйрөсүндө бизнес-ассоциацияларды колдоо жана чыңдоо.
