Алматыда «Борбордук Азиядагы аялдардын ишкердигинин күн тартиби» аймактык WAGE конференциясы өттү. Иш-чарага 140 делегат, анын ичинде Борбордук Азиянын бардык өлкөлөрүнөн: Казакстандан, Кыргыз Республикасынан, Тажикстандан, Түркмөнстандан жана Өзбекстандан мамлекеттик органдардын өкүлдөрү катышты.

Аймактык конференцияны АКШнын Соода министрлигинин Коммерциялык укукту өнүктүрүү программасы (CLDP) менен өнөктөштүктө WAGE (Women and Girls Powered) Консорциуму өткөрдү.

Конференциянын негизги максаты - аялдардын бизнес-коомчулугу менен мамлекеттин ортосундагы диалогду бекемдөө жана Улуттук Аялдардын Ишкерлиги Күн тартибин өнүктүрүү жана алдыга жылдыруу боюнча алдыңкы тажрыйбаларды алмашуу.

Конференцияда Борбордук Азия өлкөлөрүндөгү WAGE Коалицияларынын (аялдардын бизнес-ассоциацияларынын ассоциациялары жана жарандык коом уюмдары) жетишкендиктери баса белгиленип, Казакстан, Кыргызстан, Тажикстан жана Өзбекстанда аялдардын ишкердигинин улуттук күн тартиби сунушталды.

“Борбордук Азиядагы аялдардын ишкердик күн тартиби” аймактык программасы 2021-жылдын апрелинен бери Аялдар жана Кыздардын ыйгарым укуктары боюнча консорциуму (WAGE) тарабынан ишке ашырылып келет.

Программа аялдардын бизнес-ассоциациялары жана жарандык коом уюмдары менен биргеликте Борбор Азия өлкөлөрүнүн экономикасына аялдардын катышуусуна тоскоол болгон укуктук жана социалдык тоскоолдуктарды аныктоо жана азайтуу үчүн кызматташууга багытталган.

2022-жылы Борбордук Азиянын ар бир өлкөсүндө 100дөн ашык уюмдарды, анын ичинде жергиликтүү аялдардын бизнес-ассоциацияларын, аялдардын жарандык коом уюмдарын жана бардык региондогу ишкер аялдарды бириктирген Коалициялар түзүлдү.

Эл аралык жеке ишкердик борборунун (CIPE) колдоосу менен Казакстан, Кыргызстан, Тажикстан жана Өзбекстандагы коалициялар экономиканын ар кайсы тармагынан эки миңден ашык ишкер аялдар менен аялдардын ишкердигине тоскоолдуктарды аныктоо максатында консультативдик жолугушууларды өткөрүштү. CIPE ошондой эле Борбордук Азиянын төрт өлкөсүндө аялдардын ишкердигин өнүктүрүү боюнча негизги инсандар менен 120дан ашык интервью өткөрдү, анын натыйжалары БААнын ар бир өлкөсүндө аялдардын ишкердигин өнүктүрүү боюнча улуттук күн тартибин иштеп чыгуу үчүн негиз болуп калды.

Казакстанда, Кыргызстанда жана Тажикстанда мамлекеттик органдар, жергиликтүү бизнес коомчулугу жана кызыкдар тараптар менен аялдардын ишкердигин өнүктүрүү боюнча улуттук күн тартибин алга жылдыруу үчүн диалог түзүлдү. Кыргызстанда аялдардын ишкердигин өнүктүрүү жана ишкер аялдарга карата гендердик зомбулукту азайтуу коалициясы Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин алдындагы инвестициялык кеңештин мүчөсү болду. Тажикстандагы Эмгек акы Коалициясы Тажикстан Республикасынын Президентине караштуу Инвестициялык климатты жакшыртуу боюнча Консультативдик Кеңештин катчылыгынын алдындагы Аялдардын жана жаштардын жана мүмкүнчүлүгү чектелген адамдардын ишкердигин активдештирүү боюнча туруктуу жумушчу топтун мүчөсү болду. Өзбекстандагы WAGE Эксперттик Кеңеши Британ Менеджмент Университети жана Ташкент мамлекеттик юридикалык университети менен тыгыз кызматташтыкта иш алып барат, алар менен WAGE программасын ишке ашырууда кызматташуу боюнча меморандумдар түзүлгөн.

«Казакстанда статистика боюнча калктын 52% аялдар түзөт. 2021-жылдын жыйынтыгы боюнча аялдар башкарган ишканалардын үлүшү 42%ды түзөт, ал эми Улуттук статистика бюросунун маалыматы боюнча, аялдар Казакстандын жеке ишкерлеринин жарымынан көбүн – 52,6% түзөт”, - деп билдирди төраганын орун басары Елена Тарасенко. Бул тууралуу Казакстан Республикасынын Президентине караштуу демографиялык саясат боюнча Аялдар жана үй-бүлө иштери боюнча улуттук комиссия билдирди.

Мындан тышкары Е.Тарасенко эмгек акы маселесине токтолду. «Албетте, биз көптөгөн жеке тоскоолдуктар бар экенин түшүнөбүз, анын ичинде эркектер менен аялдардын ортосундагы эмгек акы айырмасы сыяктуу бир тоскоолдук. Белгилей кетүүчү нерсе, Казакстанда 2017-жылдын жыйынтыгы боюнча бүгүнкү күнгө чейин эркектер менен аялдардын ортосундагы эмгек акынын ажырымы 23%га кыскарганын белгилеп жатабыз», - деп белгилейт Е.Тарасенко.

«Борбор Азиядагы аялдар чакан жана орто бизнес тармагында активдүү. Бирок, чөлкөмдөгү өлкөлөрдүн мыйзамдарында “аялдардын ишкердиги” деген туруктуу түшүнүк жок. Ушул себептен улам, аларга долбоорлорду масштабдоо, “чыныгы эркектик” деп эсептелген чөйрөлөрдү өздөштүрүү, бизнес жүргүзүүнү салттуу аялдын жана эненин ролу менен айкалыштыруу кыйыныраак. Ал эми мамлекеттик программаларга “аялдардын ишкердиги” концепциясын киргизүү аялдардын бизнести колдоонун мамлекеттик программаларына, күрөө менен камсыздалган кредиттерге жетүүсүн жеңилдетет”, - дейт Казакстандагы коалициянын төрайымы Меруерт Казбекова.

КР Экономика жана коммерция министринин орун басары Айнура Үсөнбекова аялдардын ишкердигин өнүктүрүү боюнча мамлекеттик программа иштелип чыкканын белгиледи.

«Аялдардын ишкердигинин концепциясы стратегиялык документтерде аныкталган, бирок мыйзам чыгаруу бөлүгүндө азырынча концептуалдык аппарат жок, бул боюнча биз азыр иштеп жатабыз. Биз конституциялык реформа жүргүздүк, азыр ишкердикти колдоо боюнча негизги мыйзам өзгөрүп жатат, ал жерде дагы аялдардын ишкердиги пайда болот», - дейт А.Үсөнбекова.

Ошондой эле, министрдин орун басарынын айтымында, жеңилдетилген каржылоо өзүнчө шарттарда берилет – камсыздалбаган чечимдер, биринчи кезекте аялдардын өздөрүнүн бизнес-идеясы, жөндөмдөрү жана потенциалы каралат. «Айрыкча аймактарда жашаган аялдар үчүн күрөө берүү абдан көйгөйлүү», - деп белгилейт А.Үсөнбекова.

Коалициянын Казакстандагы төрайымы М.Казбекова аймактарда аялдарды колдоонун маанилүүлүгү тууралуу пикирди колдоду. «Биз аялдарды аймактарда алдыга жылдырып жатабыз, бүгүнкү күндө бизнести өнүктүрүү жана өнүктүрүүгө жардам берүү, лидерлик сапаттарды үйрөтүү, аймактарда жашаган аялдардын саясатка катышуусуна көмөк көрсөтүү маанилүү. Бул эмне үчүн маанилүү? Күчтүү аймак – күчтүү өлкө. Аялдардын ишкердиги жана гендердик теңчилик коалициясы өкмөттүк эмес секторлор, аймактардын бизнес-ассоциациялары менен иштөөгө басым жасайт”, - дейт Коалициянын төрайымы.

Казакстандын Аялдардын ишкердигин өнүктүрүү жана гендердик теңчилик коалициясы эмгек акы программасын ишке ашыруунун алгачкы жыйынтыктары менен бөлүштү. Алсак, социалдык ишкердик боюнча жумушчу топ жана «Астана» СПК АК Астана шаарында социалдык долбоорлор үчүн жеке жана муниципалдык мүлктү ижарага берүү эрежелерин иштеп чыгышты. Ошондой эле, Коалициянын көмөгү менен «ДАМУ» Ишкердикти өнүктүрүү фонду» ААКсы 2023-жылдын 1-январынан тартып социалдык ишкерлерге 5% субсидияланган кредиттерди берет.

Өзбекстанда кичи жеке бизнестин үлүшү, анын ичинде аялдар жетектеген ишканалардын үлүшү өлкөнүн ИДПсынын жарымынан көбүн түзөт. Ишкердикти өнүктүрүү жаңы Өзбекстандын 2022-2026-жылдарга карата өнүктүрүү стратегиясына артыкчылыктуу багыт катары киргизилген.

Өз сөзүндө Өзбекстан Республикасынын Олий Мажлисинин Сенатынын Аялдар жана гендердик теңчилик боюнча комитетинин төрагасы М.Кадирханова аялдарды жана кыздарды ар тараптуу колдоо республиканын мамлекеттик саясатынын артыкчылыктуу багыттарынын бири экендигин белгиледи. Өзбекстандын. Учурда алар жашоонун бардык чөйрөсүндө: экономикалык, социалдык жана коомдук тармактарда иш менен алек. Мамлекет аялдар менен эркектерге ишкердик ишмердүүлүктө бирдей укуктарды жана мүмкүнчүлүктөрдү камсыздайт жана бул багытта бизнес менен диалогко даяр.

Өзбекстандагы WAGE программасынын улуттук координатору Өзбекстанда аялдардын ишкердигин өнүктүрүү максатында эксперттик кеңеш ишкерлик жөнүндө мыйзамдарда гендердик сезимталдыкты күчөтүүнү сунуштаганын, ошондой эле аялдардын аярлуу категорияларына жеңилдиктерди берүүгө өзгөчө көңүл буруу пландалып жатканын жана бизнесин ачуу, кеңейтүү, ишкер аялдардын билимин жана көндүмдөрүн жогорулатуу жана аялдарды жогорку технологиялык чөйрөлөргө тартууну  белгиледи.

Конференцияда WAGE Коалициясынын мүчөлөрү бизнес жүргүзүү үчүн шарттарды жакшыртуу боюнча сунуштары менен бөлүшүп, Аялдардын ишкердигинин улуттук күн тартиби менен тааныштырышты. Бул аянтча Казакстан, Кыргызстан, Тажикстан, Түркмөнстан жана Өзбекстандын ишкер аялдарынын кызматташтыгын бекемдейт.

Казакстанда аялдардын ишкердигин өнүктүрүү жана гендердик теңчилик коалициясы, Кыргыз Республикасындагы Аялдардын ишкердигин өнүктүрүү жана гендердик зомбулукту азайтуу боюнча «Демилгелүү айымдар» коалициясы, «Демилгелүү айымдар» коомдук бирикмеси, «Аялдардын ишкердигин өнүктүрүү жана гендердик теңчиликти» азайтуу боюнча ушул конференциянын жыйынтыгы боюнча Тажикстан аялдардын экономикасын чыңдоо жана гендердик зомбулукту азайтуу боюнча Өзбекстанда аялдардын ишкердигин өнүктүрүү боюнча Эксперттик кеңеш менен Түркмөнстандын ишкер аялдары кызматташуу боюнча меморандумга кол коюшту.

Меморандумдун максаты - аялдардын ишкердигин өнүктүрүүдө тараптардын узак мөөнөттүү, натыйжалуу жана өз ара пайдалуу кызматташуусун, ошондой эле экономикалык, соода жана технологиялык байланыштарды өнүктүрүү жана бекемдөө.