2022-жылдын 4-октябрында “КАБАР” агенттигинде өткөн брифингде Кыргыз Республикасынын Экономика жана коммерция министри Данияр Амангелдиев Кыргыз Республикасынын Экономика жана коммерция министрлигинин 2021-жылдын октябрынан 2022-жылдын октябрына чейин мезгил ичиндеги ишинин олуттуу жыйынтыктары жөнүндө айтып берди. 

Атап айтканда, ал министрлик тарабынан ушул мезгил ичинде жетишилген өлкөдөгү экономикалык активдүүлүктү калыбына келтирүү боюнча иш-чаралардын негизги жыйынтыктары тууралуу маалымат берди.

Министр белгилегендей, 2021-жылдын ичинде алдыга коюлган милдеттерге ылайык, министрлик эки жолу функциялык конфигурациясын өзгөрттү. «Бул татаал өткөөл фаза болду, анын жүрүшүндө биз үзгүлтүксүз иштөөнү камсыз кылуу үчүн бардык ресурстарды мобилизациялоого туура келди.

Өлкөнүн экономикасы КОВИДден кийинки мезгилде өнүккөн, ал ошондой эле дүйнөлүк экономикалык системаны реструктуризациялоонун бардык белгилерине ээ болгон кырдаал катары мүнөздөлөт. Ааламдашуу протекционизм менен алмашып, геосаясий тирешүү күчөп, дүйнөлүк энергетика жана азык-түлүк рынокторунда баалар өсүүдө.

Ачык экономика болгондуктан, биз табигый түрдө бул тышкы факторлордун таасиринде турабыз. Ошого карабастан, биздин ички потенциалыбыз экономикалык активдүүлүктү калыбына келтирүүгө мүмкүндүк берди», - деп баса белгиледи министр.

2021-жылы республиканын социалдык-экономикалык өнүгүүсүнүн негизги натыйжасы ИДПнын өсүү темпинин оң көрсөткүчүнө жетишүү болду. Алдын ала эсептөөлөр боюнча ички дүң продукциянын көлөмү 723,1 млрд сомду түзүп, реалдуу өсүү темпи 103,6%ды түздү.

Алдын ала эсептөөлөр боюнча республикалык бюджеттин жалпы кирешелеринин жалпы көлөмү 187,4 млрд сомду түздү, 2020-жылдын тийиштүү көрсөткүчүнө салыштырмалуу кирешелердин өсүшү 53,0 млрд сомду же 139,2%ды түздү.

2021-жылы «Кумтөр Голд Компани» ЖАК убактылуу тышкы башкарууну киргизген. Компания алтын өндүрүү боюнча ишин улантып, бардык кыйынчылыктарга карабастан өндүрүш процесстеринин туруктуулугун көрсөттү.

«Улуу көчмөндөрдүн мурасы» улуттук холдинг компаниясы атамекендик мамлекеттик компаниялар тарабынан стратегиялык кендерди иштетүү максатында түзүлгөн.

Чакан жана орто бизнестин кредиттеринин жеткиликтүүлүгүн жакшыртуу үчүн «Айыл Банк» жана «РСК Банк» мамлекеттик катышуусу менен коммерциялык банктарды капиталдаштыруу кошумча 4,0 млрд. Бул “Айыл Банктын” уставдык капиталын 5,5 миллиард сомго жана “РСК Банктын” 5,4 миллиард сомго чейин көбөйтүүгө мүмкүндүк берди. Кепилдик фондунун уставдык капиталы 6,6 миллиард сомго чейин жеткирилди.

Венгер-кыргыз өнүктүрүү фонду жана өзбек-кыргыз өнүктүрүү фонду түзүлдү.

Баалардын өсүү темптерин ооздуктоо максатында азык-түлүктүн 4 түрүнө: күн карама майына, 1-сорттогу унга, кумшекерге жана 1-сорттогу ундан консерваланган нанга бааны кармап туруу боюнча жеткирүүчүлөр менен соода түйүндөрүнүн ортосунда убактылуу келишим түзүлгөн.

Көмүрдүн баасын убактылуу жөнгө салуу киргизилди. Натыйжада республика боюнча жергиликтүү көмүрдүн баасы орто эсеп менен тоннасына 431 сомго, ал эми импорттук көмүрдүн баасы 169 сомго арзандады.

Салык процедураларын андан ары санариптештирүү, бизнес жүргүзүү үчүн бирдей шарттарды түзүү жана көмүскө экономиканы кыскартуу үчүн заманбап талаптарга жооп берген Кыргыз Республикасынын Салык кодексинин жаңы редакциясы кабыл алынды.

Кыргыз Республикасын 2026-жылга чейин өнүктүрүүнүн Улуттук программасы кабыл алынган жана Программаны ишке ашыруу үчүн - Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин 2026-жылга чейинки иш-чаралар планы, анда экономикадагы түзүмдүк өзгөртүүлөр, ири инвестициялык долбоорлорду ишке ашыруу, экономиканын негизги секторлору үчүн компоненттер менен импортту алмаштыруу, кызматташтык байланыштары, санариптик технологияларды колдонуу менен пайда болгон жаңы бизнес моделдер ж.б. пайда болду.

Кыргыз Республикасынын социалдык-экономикалык өнүгүүсүнүн негизги көрсөткүчтөрү:

Улуттук статистикалык комитеттин алдын ала баалоосу боюнча 2022-жылдын январь-август айларында ички дүң продукциянын көлөмү (мындан ары - ИДП) 505,9 млрд сомду жана реалдуу өсүү темпи 108,0%ды (2021-жылдын январь-августунда) түздү. - 99,5% ), Кумтөр кенин иштетүү боюнча ишканаларды эсепке албаганда өсүү темпи 105,1%ды түздү (2021-жылдын январь-августунда - 103,3%).

2022-жылдын январь-август айларында өнөр жай ишканалары тарабынан 265,8 миллиард сомдук продукция өндүрүлүп, 2021-жылдын тийиштүү мезгилине салыштырмалуу өндүрүштүн көлөмү 18,2%га өскөн. Кумтөр кенин иштетүү боюнча ишканаларды эсепке албаганда өндүрүш 3,2%га өскөн.

Курулушта 2022-жылдын январь-август айларынын жыйынтыгы боюнча каржылоонун бардык булактарынан негизги капиталга инвестициялардын көлөмү 64,8 млрд сомду түзүп, 0,9%га өстү (2021-жылдын январь-августунда 9,5%га азайган). 2021-жылдын январь-августуна салыштырмалуу негизги капиталга инвестициялардын көлөмүнүн өсүшү каржылоонун ички булактарынын 3,8%га өсүшү менен камсыз кылынды, ал эми тышкы булактар, тескерисинче, 10,1%га кыскарды.

Айыл чарбасында өндүрүлгөн продукциянын көлөмү 195,0 млрд сомду түзүп, реалдуу түрдө 8,5 %га өстү (2021-жылдын январь-августунда – 4,5 %га төмөндөгөн).

2021-жылдын январь-августуна салыштырмалуу айыл чарбасынын дүң продукциясынын өсүшү негизинен өсүмдүк өстүрүүнүн 14,4%га өсүшү менен шартталган.

Тейлөө чөйрөсүндө: 2021-жылдын январь-августуна салыштырмалуу дүң жана чекене соода жүгүртүүнүн, автомобилдерди жана мотоциклдерди оңдоонун өсүшү дүң (9,9%га) жана чекене (3,2%га) сооданын көлөмүнүн өсүшү менен шартталган.

Тышкы жана өз ара сооданын жалпы көлөмү январь-июль айларында 6051,3 млн АКШ долларын түзүп, өткөн жылдын тийиштүү мезгилине салыштырмалуу 30,9%га өстү, ал эми товарлардын импорту 69,9%га көбөйдү, экспорт 36,6%га кыскарды. 2022-жылдын январь-июль айларында Кыргыз Республикасынын ЕАЭБ өлкөлөрү менен өз ара соодасынын көлөмү 2038,2 миллион долларды түзүп, 2021-жылдын январь-июлуна салыштырмалуу 34,0%га өстү.

Министрлик тарабынан бизнес үчүн жагымдуу шарттарды түзүү, инвестициялык климатты жакшыртуу, экспортту өнүктүрүү, салык жүгүн азайтуу боюнча жүргүзүлүп жаткан иштер экономикадагы оң жылыштарга өбөлгө түздү.

Ишкердик чөйрөнү, инвестициялык климатты жакшыртуу жана экономикалык абалды тез арада турукташтыруу үчүн:

- 2019-жылдан баштап 2022-жылга чейин ишкердик субъекттерин текшерүүгө жана укук коргоо органдары тарабынан жүргүзүлүүчү текшерүүлөргө убактылуу тыюу (мораторий) киргизилген;

- 2021-жылдын 25-ноябрында ишкерлерге (жеке жана юридикалык жактарга) мамлекеттик жана башка кызматтарды алууда сапаттуу жана өз убагында кызмат көрсөтүү максатында Бишкек шаарында Ишкерлерди тейлөө борбору ишке кирди;

- 2022-2026-жылдарга аялдардын ишкердигин колдоо жана өнүктүрүү программасы бекитилди. Бул Программанын алкагында ЕРӨБ Кыргызстанга келерки беш жылдын ичинде аялдар башкарган компанияларга насыя берүү үчүн 12 миллион доллар берүүнү пландаштырган и т.д.

Кененирээк бул жерден тааныша аласыздар.