ДСУнун 12-министрлер конференциясынын алкагында Кыргыз Республикасынын Экономика жана коммерция министри Данияр Амангелдиев ДСУнун пандемияга реакциясы, азык-түлүк кризиси жана ДСУну реформалоо боюнча жумушчу сессияларына катышты.
Бул сессиялар ДСУга мүчө 164 өлкөнүн бардык министрлери жана башка жогорку деңгээлдеги соода саясаты боюнча кызматкерлери көп тараптуу соода тутумунун алдында турган актуалдуу маселелерди жана чакырыктарды талкуулоо жана иш жүзүнө ашыруучу жоопторду иштеп чыгуу үчүн чогулушкан негизги форум болуп саналат.
Министрлер конференциясында талкууланган маанилүү маселелердин бири келечектеги пандемияга каршы чара көрүү, вакциналарды өндүрүүнү, жеткирүүнү жана бөлүштүрүүнү жеңилдетүү үчүн ДСУнун эрежелерине ылайык товарларды жана кызматтарды көрсөтүү үчүн туруктуу жана болжолдуу соода чөйрөсүн камсыз кылуу, терапия, диагностика жана COVID-19 башка керектүү медициналык буюмдар тууралуу болду.
Сессияда сөз сүйлөгөн министр Д.Амангелдиев белгилегендей, COVID-19 пандемиясы дүйнөнүн бардык өлкөлөрүнө дүйнөлүк саламаттыкты сактоо кризиси маалында соода саясаты тармагында мүчө-өлкөлөрдүн ортосундагы кызматташтыкты чыңдоо барган сайын маанилүү болуп жатканын үйрөттү.
"Биздин негизги максатыбыз - пандемияга жана келечектеги ден соолук кризисине каршы күрөшүү үчүн керектүү медициналык буюмдардын чек аралар аркылуу натыйжалуу жана болжолдуу агымын камсыз кылуу"- деди ал.
Бул сессияда ошондой эле ДСУнун Интеллектуалдык менчик боюнча Макулдашуунун (ТРИПС) милдеттенмелерин бошотуу маселеси каралды, ал өнүгүп келе жаткан өлкөлөр үчүн вакциналарды жана дары-дармектерди өндүрүү үчүн өнүккөн өлкөлөрдүн патенттик укуктарын пайдалануу менен вакциналарды өндүрүүнү уюштурууга кеңири мүмкүнчүлүк түзүүгө багытталган.
Министр ТРИПСтен бошотуу бул пандемияны токтотуу жана келечекке даяр болуу үчүн дүйнө жүзү боюнча вакцинага толук жана адилеттүү жеткиликтүүлүктү камсыз кылуу үчүн жасала турган эң маанилүү иш-чаралардын бири деген оюн билдирди.
«Биз MК-12 тилектештиктин жана ДСУнун глобалдык кризиске жооп берүү жөндөмдүүлүгүнүн күчтүү сигналы боло турган позитивдүү жана негизделген натыйжаларга жетиши үчүн аракет кылышыбыз керек. Кемчиликтерди толтурууга жана тил табышып, оң натыйжага жетишүүгө аракет кылуунун мезгили келди», - деп кошумчалады министр.
Ошондой эле министр Д.Амангелдиев Азык-түлүк коопсуздугу боюнча сессияга катышып, анда мүчө-өлкөлөр MC12 глобалдык күн тартибине актуалдуу болгон учурдагы дүйнөлүк азык-түлүк кризисин талкуулашты.
Бул сессияда азык-түлүк коопсуздугуна жетишүү жана тамактанууну жакшыртуу, туруктуу айыл чарбасын жана азык-түлүк системаларын илгерилетүү, өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдөгү чакан тамак-аш өндүрүүчүлөрдүн кызыкчылыктарын эске алуу менен БУУнун Туруктуу өнүктүрүү максаттарына ылайык өндүрүмдүүлүктү жана өндүрүштү жогорулатуучу туруктуу айыл чарба практикасын киргизүү маселелери каралды.
Бул сессияда министр Кыргыз Республикасы башка көптөгөн өлкөлөр менен бирге айыл чарба азык-түлүктөрүн жеткирүү түйүндөрүндөгү учурдагы кыйынчылыктарга жана айыл чарба товарларына дүйнөлүк баанын жогорулашына тынчсызданып, кирешеси төмөн өнүгүп келе жаткан өлкөлөргө олуттуу таасирин тийгизээрин белгиледи, анын ичинде Кыргыз Республикасы да бар.
«Кыргыз Республикасы 24% үлүшү айыл чарбасына ээ болгон агрардык өлкө болгонуна карабастан, өлкө ун, буудай, кант жана өсүмдүк майы сыяктуу көптөгөн азык-түлүк товарларынын импортуна дагы эле көз каранды. 2022-жылдын башынан бери Кыргыз Республикасында негизги азык-түлүк товарларына баа 15%га жогорулады, бул дүйнөлүк азык-түлүк каатчылыгына жана улуттук валютанын девальвациясына байланыштуу», - деди Д.Амангелдиев статистикалык маалыматтарга таянуу менен.
Министрдин айтымында, Кыргыз Республикасы импортко көз каранды өлкө экенин эске алганда, акыркы окуялардын фонунда улуттук коопсуздуктун негизги компоненти катары өлкөнүн азык-түлүк көз карандысыздыгын камсыз кылуу маселеси көтөрүлдү.
«Ушуга байланыштуу биз азыркы MК-12 мүмкүнчүлүгүн колдон чыгарбашыбыз керек, анда бардык ДСУга мүчө-өлкөлөрдүн соодага жооптуу министрлери жана башка жогорку даражалуу кызматкерлери бир жерге чогулуп, учурдагы сооданын кесепеттерин минималдаштыруу боюнча натыйжалуу чечимди табуу жана. азык-түлүк коопсуздугу кризисин талкуулоо үчүн чогулушубуз керек. Биз MК-12 мүчөлөрү азык-түлүк жеткирүүлөрдүн адекваттуу жана жеткиликтүү өз ара агымын камсыз кыла турган натыйжага жетише алат деп ишенебиз, ошол эле учурда катышуучулардын базарлары ушул оор мезгилде бири-бирине мүмкүн болушунча ачык жана алдын ала боло алат”, – деп жыйынтыктады министр.
Министр ошондой эле ДСУну реформалоо боюнча сессияга катышып, анда ДСУнун талаш-тартыштарды чечүү системасынын толук кандуу иштешин калыбына келтирүү жана Апелляциялык органдын кризисинен чыгуу, штаттык органдардын ишин жакшыртуу жана ачыктыкты күчөтүү маселелери каралды.
Министр белгилегендей, Кыргыз Республикасы МК-12ди ДСУну реформалоонун учурдагы көйгөйлөрүн талкуулоо үчүн, ошондой эле жакынкы келечекте ДСУнун талаптагыдай иштеши үчүн конкреттүү жол картасын иштеп чыгуу үчүн өз убагындагы мүмкүнчүлүк катары карайт.
Министрдин айтымында, МКнын 12-сессиясынан кийин мүчө-өлкөлөр ДСУнун натыйжалуу иштешин институционалдык жакшыртуу боюнча тыгыз иш алып барышы керек. Программанын алкагындагы талкуулардын чөйрөсү ДСУнун бардык мүчөлөрүнүн кызыкчылыктарын жана тынчсыздануусун камтышы, ачыктыкты жана айкындуулукту, анын ичинде өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдүн мүчөлөрүнүн жана начар өнүккөн өлкөлөрдүн керектөөлөрүн камтышы керек.
«Ушуга байланыштуу, Кыргыз Республикасы мүмкүн болушунча тез арада талаштарды жөнгө салуу системасынын толук жана жакшы иштеши үчүн интенсивдүү талкууларды өткөрүү боюнча милдеттенмебизди белгилешибиз керек болгон өлкөлөрдүн сунуштарын колдойт. Бул Апелляциялык органдын кризисин тез арада чечүү жана МК-13 чейин бул маселени чечүү үчүн ДСУда тиешелүү олуттуу талкууларды баштоо маселеси», - деп жыйынтыктады Д.Амангелдиев.
