Экономика жана коммерция министринин орун басары Канат Абдрахманов “Россия Федерациясы менен Кыргыз Республикасынын ортосундагы соода-экономикалык кызматташтык: артыкчылыктар, драйверлер жана жаңы мүмкүнчүлүктөр” аттуу пленардык жыйында Novotel мейманканасында 2022-жылдын 13-июнунан 15-июнуна чейин КР өтүп жаткан Эл аралык бизнес миссиясынын алкагында сөз сүйлөдү.
Бүгүнкү Кыргыз Республикасындагы Эл аралык бизнес миссиясынын катышуучуларын КР Экономика жана коммерция министрлигинин атынан жана жеке өзүнүн атынан куттуктап жатып, министрдин орун басары К.Абдрахманов «Кыргызстан менен Россия стратегиялык өнөктөштөр. Биздин өлкөлөр ортосундагы бекем байланыштар экономикалык өз ара аракеттенүүгө гана эмес, тарыхый жактан калыптанган маданий жана достук байланыштарга да негизделген», - деп баса белгиледи.
Министрдин орун басары ошондой эле быйылкы жыл Кыргыз Республикасы менен Россия Федерациясынын ортосундагы дипломатиялык мамилелердин түзүлгөндүгүнүн 30 жылдыгы менен белгиленип жатканын айтты.
Кызматташтыктын бардык деңгээлдеринде тез-тез жолугушуулар, конструктивдүү сүйлөшүүлөр экономикалык мамилелердин чыңдалышына өбөлгө түзөрү талашсыз.
Бул күндөрү, тактап айтканда, 8-10-июнда Екатеринбург шаарында Кыргыз Республикасынын Экономика жана коммерция министрлиги менен Россия Федерациясынын Экономикалык өнүгүү министрлиги тарабынан уюштурулган тогузунчу кыргыз-орус аймактар аралык конференциясы болуп өттү.
Конференцияга 400дөн ашык адам, аймактардын, бизнес түзүмдөрдүн жана илимий чөйрөнүн өкүлдөрү катышты. Конференциянын алкагында ишкер аялдардын бизнес-форуму, В2В форматында жолугушуулар өткөрүлдү, Келишимдерге кол коюлду, бул тараптардын жогорку ишкердик жигердүүлүгүн көрсөтөт.
Эки тараптуу мамилелерге келсек, товар жүгүртүү жогорку темп менен өсүүдө. Россия Кыргызстандын негизги соода өнөктөштөрүнүн бири жана соода көлөмү боюнча биринчи орунда турат. Былтыркы көрсөткүчтөр акыркы 8 жылда рекорд койгон – 2,3 миллиард доллар, башкача айтканда, 2020-жылга карата + 44,9% түздү.
Кыргызстандын соода жүгүртүүсүндөгү Россиянын үлүшү 2021-жылы 31,6%ды, анын ичинде экспортто - 24,9% жана импортто - 33,6%.
Кыргызстан Орусияга текстиль, түстүү металл, айыл чарба азыктарын импорттойт. Көбүрөөк эт, мөмө-жемиш жана жаңгактарды импорттоо үчүн Агроэкспресс тесттик режимде ишке киргизилүүдө. Долбоор Азербайжан жана Өзбекстан менен ийгиликтүү ишке ашырылууда. Ага Тажикстан менен Түркмөнстан кызыкдар.
Инвестициялык кызматташтык өнүгүп жатат. 2021-жылдын акырында Орусия багытталган түз инвестиция боюнча Кытай жана Түркиядан кийин 3-орунда.
Долбоорлор ар түрдүү тармактарда ишке ашырылууда – кайра иштетүүдөн жана соодадан тарта чалгындоо жана жашыл энергетикага чейин. Алардын эң ирилеринин арасында 2021-жылы Жерүй кенинде ачылган алтын кени бар. Актуалдуулардын ичинен Кыргызстанда автобустарды чогултуу өндүрүшүн уюштуруу.
Өз ара аракеттенүү өнүгүү институттары аркылуу кеңейүүдө. Орус-кыргыз өнүктүрүү фондунун 7,5 жыл ичинде 427 миллион долларлык 3 миңден ашык биргелешкен долбоорлор ишке ашырыла баштады.
Россиянын Экспорттук борбору акыркы 7 жылда бизнести колдоо үчүн 774 миллион доллар бөлдү.Учурда бир эле учурда бир нече келечектүү долбоорлор иштелип чыгууда: агроөнөр жай комплексинде, IT, темир жол инженериясында жана гидроэнергетикада. Аларды ишке ашыруу жакынкы аралыкта башталат деп ишенебиз», - деди министрдин орун басары.
Ал ошондой эле кичи жана орто бизнести өнүктүрүүнү активдештирүү, ошондой эле байланыштарды диверсификациялоо, жаңы өндүрүштүк кубаттуулуктарды түзүү үчүн ири инвестициялык долбоорлорду ишке ашыруу зарылдыгын белгиледи.
«Биз россиялык компаниялар менен энергетиканы, өнөр жайды жана инфраструктураны, туризмди жана жаңы технологияларды өнүктүрүү - биргелешкен кызматташуубуздун актуалдуу багыттары боюнча кызматташууга жогорку кызыкдар экенибизди билдиребиз», - деп белгиледи К.Абдрахманов.
Мындан тышкары, анын айтымында, тигүү жана текстиль тармагында биргелешкен экспортко багытталган ишканаларды, айыл чарба продукциясын кайра иштетүүчү ишканаларды ачуу, анын ичинде айыл чарба продукцияларын сатуу боюнча соода-логистикалык борборлорду куруу аркылуу жеңил өнөр жай тармагында чоң потенциал бар топтоо жана андан ары ЕАЭБ өлкөлөрүнүн рынокторуна жана чет өлкөлөргө жеткирүү үчүн Кыргыз Республикасынын аймагында мүмкүнчүлүктөр кеңири.
«Кызматташтыктын төмөнкү багыттарын активдештирүү зарыл: сооданын жаңы форматтарын өнүктүрүү, биринчи кезекте анын бардык компоненттерин өнүктүрүү менен толук кандуу электрондук коммерция экосистемасын түзүү (электрондук коммерция паркы); мүмкүн болушунча соода жол-жоболорун жөнөкөйлөтүү; экспортту колдоо институттарын түзүү;
товарлардын эркин кыймылы.
Ири инвестициялык долбоорлорду ишке ашыруу да маанилүү, бул өз кезегинде кичи жана орто бизнести өнүктүрүүгө, ошондой эле байланыштарды диверсификациялоого, өндүрүш жана тейлөө циклинин.жаңы өндүрүштүк кубаттуулуктарды түзүүгө жана кошулган чынжырларды көбөйтүүгө шарт түзөт.
Энергетиканы, өнөр жайды жана инфраструктураны, туризмди жана жаңы технологияларды өнүктүрүү маселелери биргелешкен кызматташуунун актуалдуу багыттары болуп саналат.
Биз жаңы форматтарда иштөөгө, россиялык бизнес өнөктөштөр менен өз ара аракеттенүүнүн эффективдүү жолдорун жана инструменттерин издөөгө даярбыз», - деди министрдин орун басары.
Андан ары эксперттердин катышуусунда талкуулар, панелдик талкуулардын алкагында спикерлердин башка баяндамалары, Кыргыз Республикасындагы көп тармактуу бизнес миссиясынын алкагында B2B форматындагы компаниялардын бизнес сүйлөшүүлөрү өткөрүлдү.
Ошондой эле, өнөктөш компаниялардын көчмө жолугушуулары (техникалык сапарлар) күтүлүүдө:
- "Бишкек" ЭЭА;
- Жогорку технологиялар паркы;
- Өндүрүш участоктору: ЖЧК: - «Атталык» - агроөнөр жай комплекси, айыл чарба продукциясын кайра иштетүү, - «Шоро» - суусундуктар, FMCG, - Экспопродукт Азия» - тетра-пакеткалар; «Маткасымов — үчүн продукция чыгаруу бар.
