Кыргыз Республикасынын 2024-жылга кредиттик рейтинги “туруктуу” деп мүнөздөлгөн. Эл аралык Moody's кредиттик агенттигинин жарыяланган отчетуна ылайык, өлкөнүн рейтинги терс көрсөткүчтөн туруктуулукка көтөрүлдү. Ошондой эле, жергиликтүү жана чет өлкөлүк валютада эмитенттин узак мөөнөттүү рейтинги В3 деңгээлинде. Болжолдоонун өзгөрүшү тобокелдик балансынын туруктуу деңгээлге кайтып келишин билдирет.

Кредиттик рейтинг компаниялар жана бийлик органдары үчүн маанилүү ролду ойнойт, аларга капитал рынокторунан каражаттарды (инвестицияларды) тартууга мүмкүндүк берет. Бул уюмдар банктан насыя алуунун ордуна, кээде облигацияларды жана кредитке катышуу ноталарын чыгаруу менен инвесторлордон түз карыз алышат. Инвесторлор карыздык баалуу кагаздарды (мисалы, муниципалдык облигациялар) өз инвестицияларынын кайтарымын гана эмес, ошондой эле мөөнөтү аяктаганда же мезгил-мезгили менен төлөмдөр аркылуу пайыздык кирешени күтүү менен сатып алышат.

Аларды бөлүштүрүү облигацияларды жана башка карыздык милдеттенмелерди чыгаруу жана жайгаштыруу процессин жөнөкөйлөтүүгө мүмкүндүк берет, анткени алар кредиттик тобокелдиктин натыйжалуу, жалпы кабыл алынган жана көптөн бери колдонулуп келе жаткан салыштырмалуу көрсөткүчү болуп саналат. Кредиттик рейтингдер эмитенттерге жана карыздык милдеттенмелерге, ошондой эле банктык кредиттерге ыйгарылат.

Мисалы, муниципалдык облигацияларды сатып алуу маселесин кароодо инвестор облигациялардын кредиттик рейтинги инвестор алгылыктуу деп эсептеген кредиттик тобокелдиктин деңгээлине ылайык келер-келбесин текшерүүнү каалашы мүмкүн. Ошол эле учурда кредиттик рейтингдер компанияларга бизнести өнүктүрүү жана/же изилдөө жана өнүктүрүү үчүн каражат чогултууга жардам берет, ал эми аймактык же жергиликтүү бийлик органдары мамлекеттик сектордун долбоорлорун каржылоого жардам берет.

Маалымдама:

Суверендүү кредиттик рейтинг мамлекеттин өзүнүн финансылык милдеттенмелерин өз убагында жана толук аткарууга даярдыгын баалоо инструменти болуп саналат. Чынында, бул дефолт ыктымалдыгын баалоо болуп саналат. Рейтингдер адистештирилген агенттиктер тарабынан түзүлөт, алардын эң ирилери америкалык Standard and Poor's (S&P), Moody's жана Fitch (Чоң үчтүк деп аталган). Классификация бир катар көрсөткүчтөрдү эске алат: жалпы мамлекеттик карыз, бюджеттин балансы, тобокелдиктер. Рейтингдерди инвесторлор, анын ичинде ири инвестициялык фонддор колдонушат: алар мамлекеттик облигацияларды сатып алууга болобу же жокпу деген көрсөтмө катары кызмат кылат.

Учурда дүйнөдөгү эң жогорку рейтингдер («Fitch and S&P тарабынан AAA», Moody's тарабынан «Ааа») Австралия, Германия, Швейцария жана Норвегия сыяктуу өлкөлөргө ээ.

Ошентип, белгилүү бир мамлекетке мүнөздүү саясий же экономикалык тобокелдиктерге карата рейтингдик агенттиктердин корутундулары өлкөнүн инвестициялык жагымдуулугун жана эл аралык рыноктордогу баалуу кагаздардын баасын аныктайт. Төмөнкү көрсөткүчтөр жалпыга жеткиликтүү маалыматтын негизинде баалоого жатат.

1) Саясий тобокелдикти баалоо:

Саясий институттардын туруктуулугу жана мыйзамдуулугу.

Коомчулуктун саясий процесстерге катышуусу.

Экономикалык саясаттын ачыктыгы.

Геосаясий тобокелдиктер.

2) Экономикалык түзүмү:

Эмгек рыногунун ийкемдүүлүгү.

Жеке сектордун атаандаштыкка жөндөмдүүлүгү жана кирешелүүлүгү.

Финансы секторунун эффективдүүлүгү – банк тутумунун туруктуулугу.

Рынок багыты.

Экономикалык өсүштүн перспективалары, инвестициялардын көлөмү жана структурасы.

Жан башына ИДП.

3) Финансылык ийкемдүүлүк:

Пенсиялык милдеттенмелер.

Мамлекеттик аппаратты күтүүгө кеткен чыгымдар.

Отчет берүүнүн өз убагында, көлөмү жана ачыктыгы.

Фискалдык саясаттын ийкемдүүлүк даражасы.

4) Акча-кредит саясаты

Борбордук банктын көз карандысыздыгы.

Валюта режими.

Экономикалык циклдерге жараша баа саясаты.

Акча-кредит саясаты.

Инфляциянын деңгээли, реалдуу пайыздык чендин өлчөмү.