Кыргыз Республикасынын айылдык аймактарынын жана шаарларынын деңгээлиндеги администрациялык-аймактык реформа Кыргыз Республикасынын Президентинин "Кыргыз Республикасын 2026-жылга чейин өнүктүрүүнүн Улуттук программасы жөнүндө" Жарлыгы менен бекитилген, 12-жылдын 2021-октябрында администрациялык-аймактык түзүлүштү өркүндөтүү, заманбап реалдуулукка, коомдун керектөөлөрүнө жана келечектеги чакырыктарга ылайык келген башкаруунун жаңы системасын түзүү боюнча маселелерди чечүүгө багытталган.
Администрациялык-аймактык реформанын (АТР) негизги максаты региондордун социалдык-экономикалык жана жаратылыш-ресурстук потенциалын сарамжалдуу пайдалануунун негизинде айыл аймактарындагы жана шаарлардагы социалдык-экономикалык кырдаалды жакшыртуу, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын ишинин натыйжалуулугун жогорулатуу, башкарууда түзүмдүк өзгөртүүлөрдү ишке ашыруу, көрсөтүлүүчү кызматтардын сапатын жакшыртуу жана калктын жыргалчылыгын камсыз кылуу болуп саналат.
Кыргыз Республикасынын азыркы администрациялык-аймактык түзүлүшү башкаруунун төрт баскычтуу системасына негизделген: республика, облус, район жана айылдык аймактар жана шаарлар. Өлкөнүн администрациялык-аймактык бирдиктери 7 облустан, 40 райондон, 32 шаардан, анын ичинде республикалык маанидеги 2 шаардан жана 452 айылдык аймактан турат.
Республика боюнча 62 айылдык аймак 452 айылдык аймактын ичинен бир гана айылдан турат, аларда калктын саны 148ден 10870ке чейин жетет. Ошол эле учурда өлкөнүн айрым райондорунда курамына он жана андан ашык айыл кирген айылдык аймактар бар.
Өлкөдөгү мындай кырдаал айылдык аймактардын, шаарлардын социалдык-экономикалык мүмкүнчүлүктөрүн жогорулатууну жана башкаруунун заманбап системасын уюштурууну талап кылат жана Кыргыз Республикасынын Президентинин "административдик-аймактык түзүлүштү мындан ары өркүндөтүү жана региондорду өнүктүрүү жөнүндө" Жарлыгынын алкагында 18-жылдын 2022-октябрында бүткүл өлкө боюнча айылдык аймактарды жана шаарларды ирилештирүү/оптималдаштыруу боюнча АТРДИН биринчи этабын пилоттук режимде ишке ашырууну милдеттендирет.
Пилоттук режимде ишке ашырылып жаткан Ысык-Көл облусунун Түп районундагы жана Нарын облусундагы АТРДИН оң натыйжалары региондорду өнүктүрүүдөгү тоскоолдуктарды жана башкаруу деңгээлдеринин ортосундагы ажырымдарды четтетүүгө, региондор аралык байланыштарды жакшыртууга, ресурстарды натыйжалуу пайдалануу үчүн шарттарды түзүүгө жана айылдык аймактардын жана шаарлардын деңгээлинде администрациялык-аймактык реформаларды жүргүзүү жолу менен региондордогу калктын жыргалчылыгын жогорулатууга багытталган тандалган саясаттын тууралыгын тастыктайт.
Президенттин 29декабрь 2023-жылдагы "Кыргыз Республикасынын айыл аймактарынын жана шаарларынын деңгээлинде пилоттук режимде администрациялык-аймактык реформаны жүргүзүү жөнүндө" Жарлыгына ылайык 452 айылдык аймактын 217си кыскартылып, 235 ирилештирилген айылдык аймак түзүлөт. (маалымат үчүн: 235ке Ысык-Көл облусунун Түп районунун жана Нарын облусунун мурда реформаланган айыл аймактары киргизилген).
Мындан тышкары Бишкек, Ош, Каракол, Жалал-Абад, Балыкчы, Чолпон-Ата, Кара-Балта, Токтогул, Айдаркен жана Кербен шаарлары жанаша жайгашкан айыл аймактарынын эсебинен ирилештирилет. Ушундан улам шаарлардын аймактары кыйла кеңейет. Шаарлардын аймактарын кеңейтүү менен бирге аларга жогоруда аталган шаарлардын жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын жетекчилери менен иштөө зарыл болгон айылдык аймактардын социалдык, инфраструктуралык жана экономикалык маселелери да берилет.
Учурда Жол картасынын иш-чараларына ылайык иштер улантылууда.
АТРДИ ишке ашырууга көмөк көрсөтүү боюнча Ведомстволор аралык жумушчу топ түзүлдү. Окшош жумушчу топтор ар бир райондун жана облустун деңгээлинде түзүлгөн. Жумушчу топтун негизги милдети АТРДИ ишке ашырууга көмөктөшүү, иш-чараларды ишке ашыруунун жүрүшүндө пайда болгон ар кандай кырдаалдарды ыкчам жана укуктук чечүүнү уюштуруу, ошондой эле консультациялык-методикалык жана юридикалык жардам көрсөтүү жана жер-жерлерде түшүндүрүү иштерин жүргүзүү болуп саналат.
